Algemene informatie
- Standaardtitelbeschrijving
·
Louis
Couperus, De stille kracht
·
Wageningen, 1974
(jaar van eerste uitgave: 1974)
·
aantal pagina’s:
206
- Genre: psychologische roman/historische roman
- Korte samenvatting:
Het verhaal speelt
zich af in Laboewangi, een plaatsje op het Indonesische eiland Java. De
personages komen vooral uit de hogere kringen van dit plaatsje. Meneer Van
Oudijck is hier resident, dat is een belangrijke functie. Van Oudijck heeft een
goede band met het Javaanse vorstenhuis en zijn vrouw, de aantrekkelijke
Léonie, bedriegt hem met vele mannen, zelfs met haar stiefzoon Theo, zonder dat
iemand daar ook maar iets op aanmerkt. Addy is een knappe Indonesische jongen
die een grote rol speelt in het verhaal, vele vrouwen zijn namelijk verliefd op
hem en hij heeft een verhouding met Doddy, de dochter van Van Oudijck, en later
heeft hij ook een verhouding met Léonie. Het grootste gedeelte van het boek
gaat erover hoe de Nederlanders die in Laboewangi wonen zich houden onder wat
men daar “de stille kracht” noemt. Voor de westerlingen is dit een bepaalde
druk van het oosten, waar iedereen weer anders mee omgaat. Nadat Van Oudijck
een regent, van wie de familie voorheen zeer goed met Van Oudijck optrok, heeft
ontslagen, omdat hij zich op een feest zeer onbeschoft heeft gedragen, gebeuren
er rare dingen rond het huis van Van Oudijck. Zo wordt Léonie in de badkamer
met rode spetters besmet, waarna zij het huis verlaat en naar Batavia vertrekt.
Ook doet zij hierna zeer afstandelijk tegenover Theo, die haar dan gaat haten.
Deze dingen zijn veroorzaakt door de ontslagen regent, die kwaad is om zijn
ontslag. Nadat hij deze hiervoor een zware waarschuwing geeft, stoppen de
mysterieuze gebeurtenissen. Als Van Oudijck zijn vrouw betrapt met Addy, zegt
zij dat Addy om de hand van Doddy vraagt, en Van Oudijck stemt hier, al is het
met tegenzin, mee in. Als hij erachter komt dat Léonie hem veelvuldig bedrogen
heeft, scheiden zij en vertrekt zij naar Europa. Theo vindt een baan, Doddy
trouwt en Van Oudijck blijft achter. Hij heeft geen zin meer om hard te werken
en neemt ontslag. Eva Eldersma, de vrouw van een belangrijke medewerker van Van
Oudijck, weg wil omdat haar man ziek is geworden, zoekt zij Van Oudijck nog een
keer op en ontdekt dat hij nu samenwoont met een Javaanse vrouw en niet terug
wil naar Europa. Als hij met haar meerijdt en afscheid neemt, zien zij een
groep mensen met onder hen een man in een wit pak, die eerder Doddy en Addy al
eens achtervolgde en die Van Oudijck en Eva uitlacht. De stille kracht, die de
macht van Van Oudijck brak, is weer terug.
Specifieke opdracht
- De literaire stroming die bij De stille kracht past is het naturalisme
Om
duidelijk te maken wat het naturalisme inhoudt, even kort wat feitjes en
kenmerken op een rijtje:
- het naturalisme ontstond in Frankrijk in
aansluiting op het 19de-eeuwse realisme
- De mens wordt gezien als een onontkoombaar
product van deze factoren: aangeboren erfelijke eigenschappen, de
omgeving (het milieu), en de concrete omstandigheden à door deze eigenschappen wordt de mens als
het ware bepaald. Deze gedachtegang vertoond overeenkomsten met het
determinisme.
- Bij naturalistische literatuur is er vaak
sprake van een objectieve vertelwijze.
- Het tijdsverloop in naturalistische boeken is
doorgaans zeer continu, lineair en chronologisch.
- Door het idee van determinisme heerst er in
veel naturalistische romans een pessimistische sfeer
- Bijzondere kenmerken van de Nederlandstalige
naturalistische literatuur:
-
De
pessimistische sfeer komt voort uit de fatalistische trekken van het
determinisme, maar ontstaat in de Nederlandse romans uit de botising tussen
ideaal en werkelijkheid
-
Ook vertoont
de Nederlandse literatuur onder invloed van Van Deyssels een sterke neiging tot
impressionistische beschrijvingskunst ‘de woordkunst van de Tachtigers’ à loopt parallel met de gedetailleerde
beschrijvingen van naturalisten.
- Voorbeelden uit de tekst
De stille kracht is een boek dat erg typerend is voor het
naturalisme. De meeste bovengenoemde kenmerken van het naturalisme komen dan ook
overeen met het boek. De karakters die in het boek uitvoerig worden beschreven
blijken allemaal vrij pessimistisch en somber te zijn, het onderwerp heimwee
speelt ook een grote rol: er wordt terugverlangd naar Nederland en men wordt
alsmaar eenzamer, mede doordat Java zijn oude glorie verloren heeft.
Ook
is goed te merken dat het dit boek met als stroming naturalisme goed aansluit
bij het realisme: de dingen worden allemaal uitvoerig beschreven, zo blijkt al
op de eerste pagina van het boek: ‘De
volle maan, tragisch die avond, was reeds vroeg, nog in de laatste dagschemer
opgerezen als een immense, bloedroze bol, vlamde als een zonsondergang lag
achter de tamarindebomen der Lange Laan en steeg, langzaam zich louterende van
haar tragische tint, in een vage hemel op.’ Op deze manier wordt veel
uitvoerig beschreven.
Ook
het fatalisme en het determinisme komt zeer duidelijk naar voren in De stille kracht. Het hoofdonderwerp van
het boek, de ‘stille kracht’ weerspiegelt dat idee namelijk eigenlijk al: Het ongrijpbare
van de 'stille kracht' geeft aan dat de mens geen invloed op zijn eigen noodlot
kan uitoefenen. De onbekende kracht die de personages vaak ’s avonds voelen,
zal hen wegjagen uit het land. Het determinisme en fatalisme komt duidelijk
naar voren in dit citaat, dat op de laatste pagina van het boek staat: ‘Zij voelden het beiden, het onuitzegbare:
dat wat schuilt in de grond, wat sist onder de vulkanen, wat aandonst met de
verre winden mee, wat aanruist met de regen, wat aanwijd uit de horizon over de
eindeloze zee, dat wat blikt uit het zwarte geheimoog van de zielgeslotene
inboorling, wat neerkruipt in zijn hart en neerhurkt in zijn nederige hormat,
dat wat knaagt als een gift en een vijandschap aan lichaam, ziel, leven dan de
Europeaan, wat stil bestrijdt de heel langzaam-aan sloopt, jaren laat kwijnen,
en hem ten laatste doet versterven, zo nog niet dadelijk tragisch dood gaan:
zij voelden het beiden, het Onuitzegbare…’
- Uit deze bovenstaande voorbeelden kan
geconcludeerd worden dat De stille kracht
van Couperus zeker een exponent is van de desbetreffende stroming
(naturalisme). Naast de bovengenoemde overeenkomsten wordt het verhaal
namelijk ook vrij chronologisch verteld, wat een kenmerk is. Ook is de
vertelwijze relatief objectief, ook een kenmerk van het naturalisme. Maar
natuurlijk de belangrijkste factor die zorgt voor het feit dat dit boek
naturalistisch is, is het idee van het determinisme en fatalisme, dat
heerst door heel het boek.
